Πληροφορίες: Ο Παυσανίας μιλάει για το Ιερό της Αφαίας Αφροδίτης στα Αττικά (1,37,7) του, γράφοντας πως, μετὰ δὲ τοῦτο Ἀφροδίτης ναός ἐστι καὶ πρὸ αὐτοῦ τεῖχος ἀργῶν λίθων θέας ἄξιον (μτφ: μετά από αυτό -Ναός του Απόλλωνος στο Ποικίλο Όρος- υπάρχει ναός της Αφροδίτης και μπροστά σ' αυτόν τείχος από απελέκητους λίθους, που αξίζει να δει κανείς). Αν και αρκετά περιεκτικός, μας δίνει σαφέστατο στίγμα της περιοχής που σήμερα αναγνωρίζεται ως το Ιερό της Αφαίας Αφροδίτης, στον οικισμό της Αφαίας Χαϊδαρίου. Άλλωστε οι κόγχες που παρουσιάζει ο βράχος για την τοποθέτηση των αναθημάτων, ήταν ιδιαίτερα γνωστές στους κατοίκους της περιοχής, μολονότι η φυσική παρατήρηση τους ήταν δύσκολη λόγω του χώματος που είχε σωρευτεί στο σημείο κατά το πέρασμα του χρόνου.

Σημείο κλειδί βέβαια αποτέλεσε καταρχάς η ανακάλυψη δύο αναθημάτων στις αρχές του 19ου αιώνος στο σημείο, τα οποία και είχαν τη μορφή περιστεριών. Η ταύτιση του Ιερού με την Αφροδίτη βέβαια εδώ, είναι πασιφανές πως συν-ακολουθείται και με την επίσημη ανακάλυψη του σημείου μέσα στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Αφενός τα περιστέρια αποτελούν σύμβολο της θεάς Αφροδίτης, αφετέρου οι κάτοικοι της περιοχής, όπως ήδη αναφέρθηκε, γνώριζαν το σημείο ως θέση κάποιας σημαντικής θεότητας, πιθανά και της ίδιας της Αφροδίτης.

Έτσι, αν και πολλοί ταυτίζουν το Ιερό με το λεγόμενο Φιλαίον, ναός ο οποίος και χτίστηκε προς τιμήν της συντρόφου του Δημήτριου του Πολιορκητή, καθώς όμως και με τον τάφο της εταίρας Πυθονίκης, πλέον είναι κοινώς αποδεκτό, πως τα λείψανα που συναντάμε στο σημείο ανήκουν προφανώς στο Ιερό, στο οποίο και αναφέρεται ο ίδιος Παυσανίας, στην Αφαία Αφροδίτη δηλαδή. Σε επόμενο άρθρο, με τίτλο Αφαία Αφροδίτη, Φίλα και Πυθονίκη {Δοκίμιο}, γίνεται μια προσπάθεια ώστε να αποσυνδεθούν αυτοί οι τρεις χαρακτήρες μεταξύ τους, καθώς βεβαίως και να γίνουν γνωστοί οι λόγοι, για τους οποίους συγχέονται αδίκως, ως τις μέρες μας.

Θέση: Ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει στο σημείο χρησιμοποιώντας την Εθνική Οδό Αθηνών - Κορίνθου, με κατεύθυνση προς την Κόρινθο. Πιο συγκεκριμένα, το Ιερό βρίσκεται δεξιά της εισόδου του οικισμού της Αφαίας, τον οποίο και θα συναντήσουμε λίγο μετά τη Μονή Δαφνίου, καθώς και τη μεγάλη γέφυρα που ενώνει το Ποικίλο Όρος με το Όρος Αιγάλεω.

Περιοχή: Οικισμός Αφαίας, Χαϊδάρι / Ελλάδα.
Λέξεις κλειδιά: Ελευσίνα, Χαϊδάρι, Φιλαίον, Ιερά Οδός, Πυθονίκη.
Πρόσθετα στοιχεία: Παλαιότερα, η είσοδος γινόταν με εισιτήριο το οποίο και ο επισκέπτης μπορούσε να προμηθευτεί από τον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας. Δυστυχώς, την ώρα που γράφεται το άρθρο ο χώρος που μελετάμε παραμένει κλειστός, ωστόσο είναι ορατός από την εξωτερική περίφραξη.